رتبه‌بندی واج‌های گفتار فارسی از نظر کارآیی در بازشناسی گوینده

در این مقاله، کارآیی واج­های گفتار فارسی از نظر بازشناسی گوینده مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفته و با توجه به میزان کارآیی­ها، رتبه­بندی واج­ها صورت گرفته‌اند. جهت برآورد کارآیی واج­ها، از یک معیاری که به­صورت نسب « فاصلة بین­گوینده­ای» واج­ها به « فاصلة در گوینده‌ای» تعریف شده است و ما آن را « نسبت تأثیرپذیری گوینده » نامیده­ایم، استفاده شده است.­ آزمایش­ها و محاسبات لازم برای کلیه واج­های گفتار فارسی (باستثنای واج /À/) با استفاده از دادگان گفتار فارسی « فارس­دات»  انجام شده و رتبه­بندی­ها براساس نتایج آزمایش­ها و محاسبات هم در مورد دسته­های کلی واجی و هم برای تک­تک واج‌ها صورت گرفته­اند. نتایج آزمایش­ها و محاسبات نشان داده­اند که در رتبه­بندی دسته­های کلی واجی، واکه­ها و نیم­واکه­ها در رتبه­ی اول، خیشومی­ها، سایشی­ها و روان­ها در رتبه دوم و انسدادی­ها و انفجاری­ها در رتبه سوم از نظر کارآیی در بازشناسی گوینده قرار دارند. رتبه­بندی تک تک واج‌ها نیز نشان می­دهد که واج /∂/ در رتبه اول و واج /t/ در رتبه­ی آخر از نظر کارآیی در بازشناسی گوینده قرار می‌گیرند. نتایج این تحقیق در مقایسه با نتایج پژوهش­های انجام شده در مورد برخی از زبان‌های دیگر نظیر انگلیسی، آلمانی و دوچ از نظر رتبه­بندی دسته­های کلی واجی سازگاری بالایی دارد اما از نظر جزئیات رتبه­بندی­ها، تفاوت­های قابل توجهی ملاحظه می­شود.